Τα έθιμα δεν διαφέρουν πολύ από χωριό σε χωριό στα Ημαθιώτικα Πιέρια, είναι σχεδόν τα ίδια, στα Ριζώματα, στο Δάσκιο, στη Σφηκιά, στο Πολυδένδρι, Χαράδρα και Ελαφίνα καθώς η περιοχή αποτελεί μια ενιαία πολιτισμική ενότητα βασισμένη στα ίδια ήθη και έθιμα.
Χριστούγεννα
Μεγάλη ήταν η προετοιμασία για τις γιορτές των Χριστουγέννων στα Πιέρια. Τ' "Άϊ-Κολέντ'" έφκιαναν κλούρες και τις έστελναν στο τζιόμπανο με ένα σακούλι άλας για να τις δώσει στα σφαχτά να μην αρρωστήσουν, αφού πρώτα τις διάβαζε ο παπάς στην εκκλησιά. Το ίδιο βράδυ κόβανε και τρώγανε το χριστόψωμο. Όποιος έβρισκε τον “παρά”, που είχαν κρυμμένο κάτω από τον σταυρό της κουλούρας, ήταν ο πιο τυχερός του σπιτιού.
Κάθε οικογένεια είχε έτοιμο το γουρούνι για τις γιορτές. Ηταν ταϊσμένο καλά για αυτόν το σκοπό. Την παραμονή των Χριστουγέννων, τ' "Άϊ-Κολέντ'", ο νοικοκύρης θα έχει στο τζάκι φωτιά με μεγάλες "κφάλες" (χοντρά ξύλα) για να ζεσταθεί ο Χριστός και να τους βρει καλούς νοικοκυραίους.
Στο Δάσκιο την νύχτα των Χριστουγέννων που πήγαιναν στη εκκλησιά, βάζανε μια γυναίκα ή ένα κορίτσι να τραβήξει μπροστά, "για να γεννηθούν τα αρνιά και τα κατσίκια θηλ’κά". Όταν ξημέρωνε ο πρώτος από την οικογένεια που έβγαινε έξω έπαιρνε μια πέτρα και “ξέχωνε” (ανακάτευε) το τζάκι και έλεγε την ευχή: "Καλώς μας ήλθε ο αϊ-κόλιντας, μας βρήκε με υγεία, χαρά, με παιδιά, εγγόνια , καλή χρονιά, σαν την στάχτη τα αυγά, σαν το χώμα τα πουλιά" (δηλαδή να κάνουμε κότες και χωράφι).
Κόβανε τα γουρούνια ομαδικά κατά δύο-τρεις συγγενικές οικογένειες και εκείνη την ημέρα δεν τρώγανε κρέας. Το μόνο φαγητό που τρώγανε ήταν το σταρόζουμο. Τα παιδιά γίνονταν κολιντούδια, έλεγαν δηλαδή τα κάλαντα, είχαν αρχηγό και κτυπώντας τα ματσούκια ξεκινούσαν τραγουδώντας "Κόλιντα μπάμπω, κόλιντα, κι’εμένα κλούρα".
Μπαίνοντας στο σπίτι η μπάμπω του σπιτιού έδινε λίγο άλας στον αρχηγό κι εκείνος "φώλιαζε τα αυγά" ρίχνοντας το άλας στην φωτιά που "πρατσαλνούσε" (έκαιγε).
Την ίδια ώρα τα άλλα τα παιδιά ανακατεύοντας την φωτιά με τα ματσούκια λέγανε ρυθμικά "Καλισπέρεις στού Χριστό, που μας ήφιρι τα γουρούνια, τ’αρνιά, τα κατσίκια κι τα μ’σκάρια".
Σε κάθε σπίτι που πήγαιναν τραγουδούσαν : “Χριστούγεννα- Πρωτούγεννα πρώτη γιορτή του χρόνου για βγέστε δέστε, μάθετε πως ο Χριστός γεννιέται, γεννιέται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα.Το μέλι τρώνε οι άρχοντες το γάλα οι αφεντάδες και το μελισσοβότανο να λούζονται κυράδες, κυρά καλή κυρά χρυσή κυράμ ευτυχισμένη, κυρά με τόνα γιόκα σου με τον πρωτότοκό σου για λούστονε για χτένιστον για στείλτον στο σχολείο να τονε δείρει ο δάσκαλος με δυο κλωνάρια μόσχο, και να τον πούν καλά παιδιά έλα για να χαρούμε και τις μεγάλες εορτές τα κάλαντα να πούμε”.
Υστερα χτυπώντας όλα μαζί τα «ματσούκια στο πάτωμα λέγανε ρυθμικά: "Χριστός γεννιέται, Χαρά στον κόσμο Χαρά στον κόσμο Κόλιντα μπάμπω". Υστερα τους έδιναν κλούρες, κουκόσες (καρύδια), αμύγδαλα, κάστανα και χρήματα.
Την ημέρα των Χριστουγέννων το πρώτο φαγητό που έπρεπε να γίνει ήταν η "Πισορτί". Αυτή γίνονταν από τα εντόσθια και μέρος από την κοιλιά του γουρουνιού. Όλο το χωριό επισκέπτονταν αυτούς που γιόρταζαν, έκαμναν τα "Βίζιτα", έτσι έλεγαν την επίσκεψη, κατά παρέες και με γκάιντες (υπήρχαν πολλές γκάιντες τότε). Το κέρασμα ήταν μόνο ένα ποτήρι ρακί. Αυτό γίνονταν μέχρι τις 3 η ώρα. Αυτός που γιόρταζε μετά καλούσε με ένα παιδί τον νουνό του, γευμάτιζε όλη η οικογένεια και το απόγευμα πήγαιναν στο μεσοχώρι όπου στήνονταν χορός. Πρώτα οι ηλικιωμένοι με τραγούδια (με το στόμα και με γκαϊντα) και μετά οι νεώτεροι πιάνονταν στο χορό σε πολλούς κύκλους. Μέσα οι άντρες έξω οι γυναίκες.
Μεγάλη ήταν η προετοιμασία για τις γιορτές των Χριστουγέννων στα Πιέρια. Τ' "Άϊ-Κολέντ'" έφκιαναν κλούρες και τις έστελναν στο τζιόμπανο με ένα σακούλι άλας για να τις δώσει στα σφαχτά να μην αρρωστήσουν, αφού πρώτα τις διάβαζε ο παπάς στην εκκλησιά. Το ίδιο βράδυ κόβανε και τρώγανε το χριστόψωμο. Όποιος έβρισκε τον “παρά”, που είχαν κρυμμένο κάτω από τον σταυρό της κουλούρας, ήταν ο πιο τυχερός του σπιτιού.
Κάθε οικογένεια είχε έτοιμο το γουρούνι για τις γιορτές. Ηταν ταϊσμένο καλά για αυτόν το σκοπό. Την παραμονή των Χριστουγέννων, τ' "Άϊ-Κολέντ'", ο νοικοκύρης θα έχει στο τζάκι φωτιά με μεγάλες "κφάλες" (χοντρά ξύλα) για να ζεσταθεί ο Χριστός και να τους βρει καλούς νοικοκυραίους.
Στο Δάσκιο την νύχτα των Χριστουγέννων που πήγαιναν στη εκκλησιά, βάζανε μια γυναίκα ή ένα κορίτσι να τραβήξει μπροστά, "για να γεννηθούν τα αρνιά και τα κατσίκια θηλ’κά". Όταν ξημέρωνε ο πρώτος από την οικογένεια που έβγαινε έξω έπαιρνε μια πέτρα και “ξέχωνε” (ανακάτευε) το τζάκι και έλεγε την ευχή: "Καλώς μας ήλθε ο αϊ-κόλιντας, μας βρήκε με υγεία, χαρά, με παιδιά, εγγόνια , καλή χρονιά, σαν την στάχτη τα αυγά, σαν το χώμα τα πουλιά" (δηλαδή να κάνουμε κότες και χωράφι).
Κόβανε τα γουρούνια ομαδικά κατά δύο-τρεις συγγενικές οικογένειες και εκείνη την ημέρα δεν τρώγανε κρέας. Το μόνο φαγητό που τρώγανε ήταν το σταρόζουμο. Τα παιδιά γίνονταν κολιντούδια, έλεγαν δηλαδή τα κάλαντα, είχαν αρχηγό και κτυπώντας τα ματσούκια ξεκινούσαν τραγουδώντας "Κόλιντα μπάμπω, κόλιντα, κι’εμένα κλούρα".
Μπαίνοντας στο σπίτι η μπάμπω του σπιτιού έδινε λίγο άλας στον αρχηγό κι εκείνος "φώλιαζε τα αυγά" ρίχνοντας το άλας στην φωτιά που "πρατσαλνούσε" (έκαιγε).
Την ίδια ώρα τα άλλα τα παιδιά ανακατεύοντας την φωτιά με τα ματσούκια λέγανε ρυθμικά "Καλισπέρεις στού Χριστό, που μας ήφιρι τα γουρούνια, τ’αρνιά, τα κατσίκια κι τα μ’σκάρια".
Σε κάθε σπίτι που πήγαιναν τραγουδούσαν : “Χριστούγεννα- Πρωτούγεννα πρώτη γιορτή του χρόνου για βγέστε δέστε, μάθετε πως ο Χριστός γεννιέται, γεννιέται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα.Το μέλι τρώνε οι άρχοντες το γάλα οι αφεντάδες και το μελισσοβότανο να λούζονται κυράδες, κυρά καλή κυρά χρυσή κυράμ ευτυχισμένη, κυρά με τόνα γιόκα σου με τον πρωτότοκό σου για λούστονε για χτένιστον για στείλτον στο σχολείο να τονε δείρει ο δάσκαλος με δυο κλωνάρια μόσχο, και να τον πούν καλά παιδιά έλα για να χαρούμε και τις μεγάλες εορτές τα κάλαντα να πούμε”.
Υστερα χτυπώντας όλα μαζί τα «ματσούκια στο πάτωμα λέγανε ρυθμικά: "Χριστός γεννιέται, Χαρά στον κόσμο Χαρά στον κόσμο Κόλιντα μπάμπω". Υστερα τους έδιναν κλούρες, κουκόσες (καρύδια), αμύγδαλα, κάστανα και χρήματα.
Κάλαντα Χριστουγέννων στα Ριζώματα.
Η σελίδα μας ευχαριστεί τον κ. Γιάννη Τσιαμήτρο
(εκπαιδευτικό-χοροδιδάσκαλο και λαογράφο)
Έθιμα Χριστουγέννων στο Δάσκιο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου